ಪಕ್ಷಮಾಸದಲ್ಲಿ ಮೃತಪಿತೃಗಳನ್ನುದ್ದೇಶಿಸಿ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಮಾಡುವುದು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಮಗನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಅವರು ನಿಮಗೆ ಅಧಿಕಾರ, ಅಂತಸ್ತು , ಐಶ್ವರ್ಯ, ಆಸ್ತಿ ಕೊಟ್ಟಿಲ್ಲ ಎಂದು ಯೋಚಿಸಬೇಡಿ. ಜನ್ಮಕೊಟ್ಟ ಋಣವನ್ನಾದರೂ ನೀವು ತೀರಿಸಲೇಬೇಕು. ನೀವು ಕೊಟ್ಟ ಅನ್ನದಿಂದ ನಿಮ್ಮ ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತದೆ. ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ಮಾಡುವುದೇ ಶ್ರಾದ್ಧ. ವಿಶ್ವಾಸೋಫಲದಾಯಕಃ

1. ಅಗ್ನೌಕರಣೇನದೇವಸ್ಥಾಃ... ಪಿತೃಗಳು ದೇವತೆಗಳಾಗಿ ದೇವಲೋಕದಲ್ಲಿದ್ದರೆ, ಅವರಿಗೆ ಅಗ್ನೌಕರಣಾಕ್ಯ ಅನ್ನದಿಂದ ತೃಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ (ಅಗ್ನಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಕುವ ಆಹುತಿಗಳಿಂದ).
2. ಸ್ವರ್ಗಸ್ಥಾಃ ವಿಪ್ರ ಭೋಜನೇ. ಪಿತೃಗಳು ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಭೋಜನ ರೂಪದ ಅನ್ನದಿಂದ ಅವರಿಗೆ ತೃಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ.
3. ಯಮಸ್ಥಾ ಪಿಂಡದಾನೇನ... ಪಿತೃಗಳು ಯಮಲೋಕದಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಪಿಂಡಪ್ರದಾನ ರೂಪವಾದ ಅನ್ನದಿಂದ ಅವರಿಗೆ ತೃಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ.
4. ನರಕೇವಿಕಿರೇಣತು...‌ ಪಿತೃಗಳು ನರಕಲೋಕದಲ್ಲಿದ್ದರೆ, ವಿಕಿರಾಕ್ಯ ಅನ್ನದಿಂದ ಅವರಿಗೆ ತೃಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ.
5. ಉಚ್ಛಿಷ್ಟೇನಪಿಶಾಚಾಶ್ಚ... ಪಿತೃಗಳು ಪಿಶಾಚಿಗಳಾಗಿದ್ದರೆ, ಉಚ್ಛಿಷ್ಟ ಅನ್ನದಿಂದ ಅವರಿಗೆ ತೃಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ.
6. ಅಸುರಾಭೂರಿಭೋಜನಾತ್... ಪಿತೃಗಳು ಅಸುರರಾಗಿದ್ದರೆ, ಭೂರಿ ಭೋಜನದಿಂದ ಅವರಿಗೆ ತೃಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ.
7. ದಕ್ಷಿಣೇನ ಮನುಷ್ಯಾದ್ಯಾಃ ... ಪಿತೃಗಳು ಮನುಷ್ಯರಾಗಿ ಜನಿಸಿದ್ದ ಕಾಲಕ್ಕೂ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಯೋನಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರೂ ದಕ್ಷಿಣಾಕ್ಯ ಅನ್ನದಿಂದ ಅವರಿಗೆ ತೃಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ.

ಪಿತೃಗಳ ಸಂತೋಷಕ್ಕಾಗಿ ಪಿತೃಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಪಿಂಡಪ್ರದಾನ ಮಾಡಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ ಭೋಜನ ದಕ್ಷಿಣೆ ದಾನ, ಅನ್ನದಾನ ಇತರ ಶಕ್ತ್ಯನುಸಾರ ಕೊಡಬೇಕು.

ಭಾದ್ರಪದ ಬಹುಳ ಪಾಡ್ಯದಿಂದ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆಯತನಕ 15 ದಿನಗಳ ಕಾಲವನ್ನು ಪಿತೃಪಕ್ಷ, ಪಕ್ಷಮಾಸ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ.  ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರಾದ್ಧಾದಿಕಾರಿಗಳು ಶ್ರಾದ್ಧವನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ ಅವರಿಗೆ ಪಿತೃಗಳು ಜ್ಞಾನ, ಭಕ್ತಿ, ಸಂಪತ್ತನ್ನಿತ್ತು ಆಶೀರ್ವಾದ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಪಿತೃಗಳ ಶಾಪದಿಂದ ವಂಶಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ಅಂಗವೈಕಲ್ಯದಂತಹ ನ್ಯೂನತೆ ಇರುತ್ತದೆ.

ಮಹಾಭಾರತ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣ ಹತನಾಗಿ, ಸ್ವರ್ಗ ಸೇರಿದಾಗ ಅವನಿಗೆ ಬಂಗಾರ ಮತ್ತು ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಆಹಾರವಾಗಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ತಿನ್ನುವಂಥ ಆಹಾರ ಸಿಗಲಿಲ್ಲವೆಂದು ಬೇಸತ್ತ ಕರ್ಣ ದೇವೇಂದ್ರನಲ್ಲಿ ಕೇಳುತ್ತಾನೆ.  ನೀನು ನಿನ್ನ ಪೂರ್ವಿಕರ ಶ್ರಾದ್ಧದಲ್ಲಿ ಅನ್ನದಾನ ಮಾಡಿಲ್ಲ, ಚಿನ್ನಾಭರಣಗಳನ್ನೇ ಕೊಟ್ಟೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ನಿನಗೆ ಆಹಾರ ದೊರಕುತ್ತಿಲ್ಲ ಎಂದು ದೇವೇಂದ್ರ ಉತ್ತರಿಸಿದ.

ತನ್ನ ಪೂರ್ವಜರ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಶ್ರಾದ್ಧವನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಕರ್ಣ ಹೇಳಿದ. ಹೀಗಾಗಿ, 15 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ಮರಳಿ, ಶ್ರಾದ್ಧ ಮಾಡಿ, ಆಹಾರ ದಾನ ನೀಡಲು ಇಂದ್ರ ಸಮ್ಮತಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಪಕ್ಷಮಾಸವೆನ್ನುತ್ತಾರೆ.

ಸಮುದ್ರಮಥನದಲ್ಲಿ ದೈತ್ಯರು ಸಾಕಷ್ಟು ಋಷಿಗಳು, ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿದರು. ಈ ಋಷಿಗಳು ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರಾದ ಕಾರಣ ಅವರ ನೆನಪಿನಲ್ಲಿ ಮಹಾಲಯ ಪಕ್ಷವವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತೇವೆ.  ಅದುವೇ ಸರ್ವಪಿತೃ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ ಮತ್ತು ಮಹಾಲಯ ಶ್ರಾದ್ಧ.

ಪಿತೃಗಳಿಗೆ ತಿಲ ತರ್ಪಣವೇಕೆ ?

ಎಳ್ಳುಗಳ ಅಭಿಮಾನಿ ದೇವತೆ ಸೋಮ (ಚಂದ್ರ).  ಅವು ಚಂದ್ರನ ವೃದ್ಧಿಗೂ ಕಾರಣವಾಗಿವೆ.  ಅವನೇ ಪಿತೃಗಳಿಗೆ ಆಧಾರ.  ಪಿತೃಲೋಕ ಚಂದ್ರನ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ.  ಚಂದ್ರನ ಕಲೆಗಳೇ ಪಿತೃಗಳಿಗೆ ಆಹಾರ.  ಚಂದ್ರನಿಗೆ ಪ್ರಿಯವಾದ ಎಳ್ಳು ಪಿತೃದೇವತೆಗಳಿಗೂ ಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ.  ಯಜ್ಞವರಾಹ ಸ್ವಾಮಿಯ ಬೆವರಿಂದ ಎಳ್ಳು, ರೋಮದಿಂದ ದಬೆ೯ ಹುಟ್ಟಿದವು.  ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನ ಚಲನೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ರಾತ್ರಿ ಹಗಲಾಗುವಂತೆ ಪಿತೃಲೋಕದಲ್ಲೂ ಸೂರ್ಯನ ಚಲನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿವೆ.  ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ 24 ಘಂಟೆಗೆ ಒಂದು ದಿನವಾದರೆ ಚಂದ್ರನಲ್ಲಿ 15 ದಿನ ಹಗಲು, 15 ದಿನ ರಾತ್ರಿಯಾದರೆ 1 ದಿನವಾಗುವುದು.
ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷದ ಅಷ್ಟಮಿಯಿಂದ ಕೃಷ್ಣ ಪಕ್ಷದ ಅಷ್ಟಮಿಯವರೆಗೆ ಪಿತೃಗಳಿಗೆ ರಾತ್ರಿಯಾದರೆ, ಕೃಷ್ಣ ಪಕ್ಷದ ಅಷ್ಟಮಿಯಿಂದ ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷದ ಅಷ್ಟಮಿಯ ವರೆಗೆ ಹಗಲು.  ಅಂದರೆ ನಮ್ಮ ಒಂದು ತಿಂಗಳು ಪಿತೃಗಳಿಗೆ ಒಂದು ದಿನ.  ಆಗ ಪಿತೃಗಳಿಗೆ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ ನಡುಮಧ್ಯಾಹ್ನ ಎನಿಸುತ್ತದೆ.  ಹೀಗಾಗಿ, ಅಮಾವಾಸ್ಯೆಯಂದು ಪಿತೃಗಳಿಗೆ ತಿಲತರ್ಪಣ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ದಕ್ಷಿಣಾಯಣದ ಕನ್ಯಾಮಾಸದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನು ಭೂಮಿಗೆ ಅತಿ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಪಿತೃಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ತರ್ಪಣ ಶ್ರಾದ್ಧಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಹತ್ವವಿದೆ.

ದರ್ಬೆ ಪವಿತ್ರ ಎನ್ನುವರೇಕೆ?
ದರ್ಬೆ, ಕುಶ, ಕಾಶ, ಬರ್ಹಿ- ಇವುಗಳು ಪವಿತ್ರ ದರ್ಬೆಯ ವಿವಿಧ ನಾಮಗಳು.  ಒಮ್ಮೆ ಗರುಡನು ತನ್ನ ತಾಯಿಯಾದ ವಿನತೆಗೆ, ಸರ್ಪಗಳ ತಾಯಿಯಾದ ಕದೃವಿನಿಂದ ಮುಕ್ತಿ ಪಡೆಯಲು, ದೇವೇಂದ್ರನಿಂದ ಅಮೃತವನ್ನು ಪಡೆದು ಅದನ್ನು ಸರ್ಪಗಳಿಗೆ ನೀಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ ಶುದ್ಧವಾಗಿ ಬರಲು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಸರ್ಪಗಳು ಪುನಃ ಬರುವವರೆಗೂ ಅಮೃತವನ್ನು ದರ್ಬೆಗಳ ಮೇಲೆ ಇಟ್ಟಿರುತ್ತಾನೆ.  ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ದೇವೇಂದ್ರನು ಬಂದು ಅಮೃತವನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವಾಗ ಅಮೃತದ ಬಿಂದು ದರ್ಬೆಯ ಮೇಲೆ ಬೀಳುತ್ತದೆ.  ಹೀಗೆ ದರ್ಬೆಯು ಶುದ್ಧವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಪವಿತ್ರವೆನಿಸಿದೆ.

 ಶ್ರಾದ್ಧದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 5 ಪವಿತ್ರಗಳ ಧಾರಣೆ ಇದೆ (ಕೆಲವೆಡೆ ಮೂರು).

1. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪವಿತ್ರಧಾರಣೆ, ಪಾದಪ್ರಕ್ಷಾಲನ, ಅನಂತರ ವಿಸರ್ಜನೆ.
2. ಬಳಿಕ ಮತ್ತೊಂದು ಪವಿತ್ರಧಾರಣೆ. ಪಿಂಡ ಆಘ್ರಾಣದ ತರುವಾಯ ವಿಸರ್ಜನೆ.
3. ಆಮೇಲೆ ಇನ್ನೊಂದು ಪವಿತ್ರಧಾರಣೆ, ಉಚ್ಚಿಷ್ಟ ಪಿಂಡಪ್ರದಾನ, ವಿಸರ್ಜನೆ (ಕಾಕಬಲಿ)
4. ಅನಂತರ ಮತ್ತೊಂದು ಪವಿತ್ರಧಾರಣೆ, ಇದು ಶ್ರಾದ್ಧಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿಸರ್ಜನೆ.
5. ಕೃಷ್ಣಾರ್ಪಣ, ಇನ್ನೊಂದು ಪವಿತ್ರಧಾರಣೆ. ಅದು ಪರಿಹನಿ ತರ್ಪಣ ಅಥವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಭೋಜನಕ್ಕೆ ಕುಳಿತ ಅನಂತರ ವಿಸರ್ಜಿಸಬೇಕು.

ಪಿತಾದದಾತಿ ಸತ್ಪುತ್ರಾನ್ಗೋಧನಾನಿ ಪಿತಾಮಹಃ |
ಧನದಾತಾಭವೇತ್ಸೋಪಿಯಸ್ತಸ್ಯ ಪ್ರಪಿತಾಮಹಃ ||
ದದ್ಯಾದ್ವಿಫುಲಮನ್ನಾದ್ಯಂವೃದ್ಧಸ್ತು ಪ್ರಪಿತಾಮಹಃ |
ತೃಪ್ತಾಃ ಶ್ರಾದ್ಧೇನತೇಸರ್ವೇದತ್ವಾಪುತ್ರಸ್ಯ ವಾಂಛಿತಂ ||